English (UK) 
Jo Garrett, Sian de Bell, Rachel Hale, George Kirkham
Rhagymadrodd
Ym mis Hydref 2023, cynhaliwyd gweithdy yn Welsh ICE yn nhref Caerffili, gan ddod â phobl o’r ardal leol ynghyd. Roedd y cyfranogwyr yn cynnwys preswylwyr a phobl â phrofiad o effeithiau iechyd llygredd aer, teithio llesol a chydgynhyrchu.
Roedd y gweithdy’n rhan o brosiect EXPO-ENGAGE Cronfa Rhwydweithio System Gyfan Canolfan Ymchwil Ynni’r DU, sy’n ceisio cynnwys trigolion wrth fonitro ansawdd aer yn eu cymuned. Nod y gweithdy oedd gosod y sylfaen ar gyfer cynllun ymchwil yn ymwneud â phrosiect gwyddoniaeth dinasyddion ansawdd aer yn ardal Sir Caerffili. Mae'r crynodeb hwn yn cyflwyno trosolwg o'r drafodaeth a chyfraniadau gan fynychwyr.
Gwerthoedd sylfaenol
Ymrwymiad i yn gwerthfawrogi a parchu safbwyntiau a chyfraniadau amrywiol pob aelod o’r gymuned, gan sicrhau cynwysoldeb ar bob cam o'r broses.
Cwestiynau/pynciau ymchwil
Trafodwyd syniadau ar gyfer ymchwil y gellid eu harchwilio gyda phrosiect gwyddoniaeth dinasyddion ansawdd aer yn y gweithdy. Roedd ysgolion, newid ymddygiad, ac archwilio ffynonellau a dosbarthiad gofodol llygredd aer yn feysydd ffocws penodol. Roedd y cwestiynau ymchwil a awgrymwyd a’r pynciau’n cynnwys:
- A all gwyddoniaeth dinasyddion ddylanwadu ar ymddygiad pobl?
- A all gwyddoniaeth dinasyddion ansawdd aer godi ymwybyddiaeth o'r cysylltiad rhwng camau gweithredu penodol (ee defnyddio ceir) a llygredd aer?
- A allai hyn arwain at newidiadau mewn ymddygiad?
- Beth yw’r ffyrdd gorau o gasglu gwybodaeth am ansawdd aer a allai lywio polisïau a chamau gweithredu sydd â’r nod o wella ansawdd aer o amgylch ysgolion?
- Archwilio achosion llygredd aer:
- Beth yw'r berthynas rhwng (gwahanol ddulliau) o drafnidiaeth ac ansawdd aer?
- Beth yw effeithiau stofiau llosgi coed ar lygredd aer?
- Pa ffactorau sy'n effeithio ar lygredd aer awyr agored ar wahân i drafnidiaeth ac a yw'r rhain yn haws eu lliniaru?
- Beth yw effaith y cyfyngiad 20mya ar ansawdd aer?
- Beth yw'r berthynas rhwng ansawdd aer ac anghydraddoldebau economaidd-gymdeithasol (ee byw mewn ardal ddifreintiedig a bod o gefndir du, Asiaidd neu leiafrif ethnig (BAME))?
- Archwilio nodweddion llygredd aer dan do ac ymchwilio i strategaethau effeithiol ar gyfer ei liniaru a'i wella.
Pwy ddylai gymryd rhan?
- Dinasyddion o gefndiroedd economaidd-gymdeithasol gwahanol.
- Pobl o gyrff cyhoeddus perthnasol.
- Cyflogwyr lleol mawr.
- Pobl ifanc.
Gyda diddordeb mewn gwyddoniaeth dinesydd ansawdd aer sy’n cynnwys ysgolion, tynnodd y cyfranogwyr sylw at grwpiau pwysig sy’n gysylltiedig ag ysgolion:
- Rhieni, athrawon a'r gymdeithas rhieni ac athrawon (CRhA).
- Disgyblion.
- Preswylwyr, busnesau lleol ac arweinwyr cymunedol a chrefyddol mewn ardaloedd cyfagos.
Hwyluswyr – sut i gyrraedd pobl
- Defnyddio gwahanol ddulliau o gyfathrebu.
- Adeiladu partneriaethau gyda sefydliadau eraill.
- Mynychu digwyddiadau a chyfarfodydd lleol.
Er mwyn ymgysylltu ag ysgolion, trafododd y cyfranogwyr:
- Estyn allan i ysgolion drwy e-bostio penaethiaid, mynychu ffeiriau, neu weithio gydag ysgolion sydd eisoes wedi cofrestru ar gyfer cynlluniau perthnasol fel Teithiau Egnïol, Ysgolion Iach neu Eco-Sgolion.
- Cynnal gwaith monitro ansawdd aer wrth gatiau'r ysgol adeg gollwng/casglu er mwyn ennyn diddordeb rhieni.
Hwyluswyr – sut i alluogi a chynnal ymgysylltiad
Sicrhau bod prosiectau yn hygyrch ac yn hyblyg:
- Cwrdd â phobl lle maen nhw – cynnal digwyddiadau ar-lein ac wyneb yn wyneb ar amrywiaeth o amseroedd a lleoliadau.
- Ad-dalu pobl am eu hamser mewn ffordd briodol.
- Sicrhewch fod y nifer a'r math o gyfranogiad yn realistig ee dylunio prosiectau i ganiatáu cyfranogiad dros dro a chael ystod o opsiynau ar gyfer cyfranogiad, gan gynnwys gweithredol a goddefol.
- Creu a chynnal proses gyfathrebu sy'n galluogi pobl i gael y wybodaeth ddiweddaraf (hyd yn oed os mai dim ond yn oddefol), gan ddefnyddio amrywiaeth o ddulliau (ee ffôn yn ogystal ag e-bost).
- Cyfieithu deunyddiau hyrwyddo / ystadegau allweddol ar lygredd aer i ieithoedd allweddol yr ardal.
Ymgysylltiad a chymhelliant
- Hyrwyddo buddion unigol a chymunedol o fonitro a gwella ansawdd aer.
- Ymgysylltu â hyrwyddwyr gweithle.
Awgrymwyd ffyrdd tebyg o ymgysylltu ag ysgolion, megis cael hyrwyddwyr ysgolion lleol a darparu gwobrau a chanmoliaeth priodol i blant sy'n cymryd rhan.
Rhwystrau
- Gallai ymwybyddiaeth o effeithiau iechyd posibl llygredd aer o ganlyniad i gyfranogiad arwain at ofn/pryder; mae angen ffyrdd o gefnogi cyfranogwyr ar brosiectau.
- Efallai na fydd gan bobl y gallu i ymgysylltu (ee am resymau economaidd-gymdeithasol).
- Gall rhai pobl fod yn elyniaethus (ee gan eu bod yn gwrthwynebu lleihau'r defnydd o geir).
- Mae angen dull o'r brig i lawr ac o'r gwaelod i fyny i wella ansawdd aer, ond gall diffyg ymddiriedaeth o fewn y cyngor wneud gweithredu o'r brig i'r bôn yn anodd yn lleol.
Sut i gyflwyno'r canlyniadau
- Iaith syml, delweddu, a chyfieithiadau.
Beth yw'r nodau/ystyriaethau hirdymor/ehangach?
Dylai’r data a gesglir fod yn briodol i gefnogi/darparu tystiolaeth ar gyfer polisïau a newidiadau ymddygiad sy’n gwella ansawdd aer megis:
- Parthau aer glân o amgylch ysgolion, meddygfeydd ac ysbytai.
- Newid ymddygiad yn ymwneud â theithio.
Syniadau y tu hwnt i gwmpas prosiect gwyddoniaeth dinasyddion ansawdd aer
- Archwilio hwyluswyr a rhwystrau i newid ymddygiad a allai wella ansawdd aer, megis ar gyfer defnyddio teithio llesol, ceir trydan, neu ynni adnewyddadwy cartref neu bympiau gwres.
- Nodi a dysgu o newidiadau mewn cymdeithas yn y gorffennol i symud o “ddiwylliant ceir”.
- Archwilio profiadau bywyd o deithio yn yr ardal gan ddefnyddio gwahanol ddulliau o deithio.
Anfonwch eich adborth atom
Os oes gennych unrhyw syniadau ac adborth, byddwn yn eu hymgorffori wrth i ni ddatblygu ein cynlluniau. Prif amcan y gweithdy oedd gosod y sylfaen ar gyfer cynllun ymchwil ar gyfer gwyddor dinesydd ansawdd aer yn benodol i’r ardal leol ac rydym yn parhau i adeiladu ar hyn.
Mae cofnod parhaol o’r crynodeb hwn i’w weld drwy’r ddolen ganlynol:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10925482
